تفاوت اعدام و قصاص نفس

1. اعدام و قصاص نفس هر دو مجازات‌هایی سالب حیات هستند.
2. قصاص نفس مجازاتی است که برای مرتکبان قتل عمد در نظر گرفته می‌شود. از همین روی مطابق ماده ۱۶ قانون مجازات اسلامی، قصاصمجازاتاصلی جنایات عمدی بر نفس، اعضاء و منافع درنظرگرفته شده است. همچنین قصاص می تواند در صورت جنایت بر نفس، عضو و منفعت محقق شود. دراینصورت بر سه قسم عمدی، شبه عمدی و خطای محض است. به عبارت دیگر مجازات قتل عمدی در صورت تقاضای ولی دم و وجود سایر شرایط مقرر در قانون، قصاص نفس می باشد. درحالیکه اعدام در دسته بزرگتری از جرایم اعمال می‌شود و منشأ آن ممکن است جرایم حدی یا تعزیری باشد.
3. اعدام حدی، مجازات مرگی است که از طرف شارع مقدس معین شده و نمی توان آن را به کمتر از مرگ تقلیل داد. (اعدام برای جرایم جنسی، محاربه، ارتداد، بغی، تکرار جرایمی همچون زنا و…)

از طرف دیگر اعدام تعزیری مجازات مرگی است که از طرف حاکم تعیین می‌شود (مانند اعدام در جرایم مواد مخدر)

4. برخلاف اعدام، قصاص نفس یک مجازات قابل گذشت است که تابع شرایط عمومی و خاص برای اجرای آن ازجمله فاضل دیه و تغلیظ آن، درخواست اولیای دم و پس از طی مراحل استیذان و اذن مقام رهبری یا نماینده او می باشد و از طرف دیگر صاحب حق قصاص در هر مرحله از مراحل تعقیب، رسیدگی یا اجرای حکم می تواند به طور مجانی یا با مصالحه در برابر حق یا مال گذشت کند.

شباهت اعدام و قصاص نفس

1. اصل بر اجرای فوری احکام بعد از لازم الاجرا شدن است. اما در صورت حدوث هر یک از موانع قانونی زیر، قاضی اجرای احکام کیفری با تنظیم صورت‌مجلس و ذکر علت، انجام تشریفات قانونی و حسب مورد پس از اخذ نظر پزشکی قانونی و تأیید این نظر،‌ دستور تعویق اجرای مجازات را تا رفع مانع یا سپری شدن مدت صادر می‌کند:

الف ـ دوران بارداری؛

ب ـ پس از زایمان حداکثر تا شش ماه و صرف نظر از زنده یا مرده بودن مولود؛

پ ـ پس از زایمان و بیم تلف طفل در صورت اجرای مجازات­ قصاص نفس و یا بیم تلف و یا آسیب بر وی در صورت اجرای مجازات قصاص عضو مادر؛

ت ـ دوران شیردهی توسط مادر حداکثر تا رسیدن طفل به سن دو سالگی؛

ث ـ بیماری جسمی یا روانی محکوم تا زمان بهبودی؛ منوط به آن­که اجرای مجازات موجب تشدید بیماری یا تأخیر در بهبودی شود؛

ج ـ ایام حیض یا استحاضه و اجرای مجازات شلاق در این ایام؛

چ ـ جنون پس از صدور حکم قطعی در جرایم تعزیری.

2. پیش از اجرای حکم، پزشک قانونی یا پزشک معتمد در حضور قاضی اجرای احکام کیفری محکوم را معاینه و در خصوص فقد مانع برای اجرای حکم اعلام نظر می‌کند. سپس درصورتیکه از نظر وضعیت جسمی مانعی برای اجرای حکم نباشد، قاضی اجرای احکام کیفری به محکوم اطلاع می‌دهد تا ‌چنان­چه تقاضای ملاقات با افرادی را دارد اعلام کند. در صورت تقاضای ملاقات، افراد مورد نظر محکوم به تشخیص قاضی اجرای احکام کیفری و در صورتی‌که قبول تقاضا موجب تأخیر اجرای حکم نشود، به زندان دعوت می‌شوند و رئیس زندان یا معاون وی موجبات ملاقات محکوم با آنان را وفق دستور قاضی اجرای احکام کیفری فراهم می‌‌آورد. در صورت ضرورت از مترجم استفاده می‌شود.
3. ساعاتی پیش از اجرای مجازات سالب حیات و ترجیحاً شب پیش از اجرای حکم، در صورت رضایت محکوم مراسم مذهبی توسط فرد بصیر و آگاه به مسائل مذهبی و در غیاب ایشان توسط قاضی اجرای احکام کیفری اجرا می‌شود و به محکوم تفهیم می‌گردد که چنان­چه اظهاراتی مانند توبه یا وصیت دارد، اعلام نماید.
4. فراهم بودن شرایط و امکان اهدا اعضاء بعد از اجرای حکم

نحوه اجرای حکم اعدام و قصاص

طبق آیین‌نامه نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌های معین، صادره از سوی رئیس قوه قضاییه مورخ 1398، مجازات‌های اعدام و قصاص نفس به صورت حلق ­آویز و از طریق طناب دار اجرا می‌شود. البته در این آیین‌نامه امکان استفاده از «شیوه دیگری که کمترین آزار را برای محکوم داشته باشد» هم پیش‌بینی شده اما در عمل روشی که به کار گرفته می‌شود، حلق‌آویز کردن از طریق طناب دار است.

این مجازات، در حین طلوع آفتاب اجرا می‌شود؛ مگر آن‌که دادگاه زمان دیگری را تعیین کرده باشد.

عملیات اجرای مجازات را افراد آموزش‌دیده در کمال آرامش و بدون اعمال خشونت باید انجام بدهند. همچنین مأمور اجرای حکم مکلف است پیش از اجرای حکم، آلات و ادوات اجرا را بررسی نماید و از استحکام و آماده بودن آن برای اجرای حکم اطمینان حاصل کند. استفاده از وسیله‌ای غیر از آن‌چه اجرای حکم اقتضاء دارد و به گونه‌ای که موجب شکنجه،‌ تعذیب و یا مثله شدن محکوم گردد ممنوع است.

یاسر میرزاجعفری