مطابق ماده 221 قانون مدنی، اگر کسی تعهد اقدام به امری را بکند یا تعهد نماید که از انجام امری خودداری کند، در صورت تخلف مسئول خسارت طرف مقابل است.

اما سوال اینجاست که آیا در صورت پرداخت خسارت توسط متعهد، مسئولیت ایشان به انجام تعهد ساقط می شود؟ به عبارت دیگر آیا متعهد با جبران خسارت دیگر تکلیفی به انجام تعهد خواهد داشت یا خیر؟

در پاسخ باید بیان داشت پرداخت خسارت، اصولاً رافع مسئولیت متعهد، نسبت به اجرای اصل تعهد نیست. چه اینکه تخلف متعهد از موجبات انحلال عقد و سقوط تعهدات نسیت، بلکه وفای به عهد است که از موجبات برائت ذمه متعهد محسوب می گردد.

اما هر اصلی دارای استثنا نیز می باشد و در این خصوص استثناء وارد در جایی است که زمان، قید تعهد است. به عبارت دیگر زمان در انجام تعهد موضوعیت دارد. در این صورت عدم اجرای به موقع تعهد، موجب سقوط تعهد می گردد.

متعاقباً مسئولیت ناقض نسبت به پرداخت خسارت عدم انجام تعهد مستقر خواهد گردید. چه اینکه اجرا همراه با تاخیر تعهد، دیگر مطلوبیتی برای متعهد له ندارد. مانند تعهد به تهیه شام برای مراسمی در روز معین.

اما ضروری است میان خسارت عدم انجام تعهد و خسارت تاخیر در انجام تعهد تمایز قائل گردید. چه اینکه خسارت تاخیر در انجام تعهد در صورتی قابل مطالبه است که اصل تعهد هنوز قابل انجام باشد. مانند تاخیر ایجاد شده در پرداخت مال الاجاره توسط مستاجر یا تاخیر در پرداخت ثمن معامله توسط خریدار.

در حالی که خسارت عدم انجام تعهد اصولاً در صورتی قابل مطالبه است که اصل تعهد دیگر قابل اجرا نباشد.

یاسر میرزاجعفری